Het Evangelie is Goed Nieuws. Toch brengt pastoraat ook moeilijk nieuws.
Soms deel je het resultaat mee van een moeizaam gesprek (‘Ik heb met je man gesproken en hij is niet bereid om aan jullie huwelijk te werken.’), verduidelijk je aan iemand een slechte diagnose en haar gevolgen betreffende een ziekte (‘Nu het duidelijk is dat de dokters stoppen met de behandeling is het belangrijk dat je…’), deel je mee dat iemand onder tucht wordt geplaatst (‘Wij hebben besloten dat je geen deel kunt hebben aan…’), etc. De moeilijke inhoud van de mededeling maakt dat counselor en confident in een emotioneel gespannen situatie terechtkomen en dat er mogelijk ook een conflict kan ontstaan. Voelt de confident zich bang, boos, ontredderd, veroordeeld, afgewezen, etc.? Ook de counselor kan zich onvermogend, boos of gefrustreerd voelen. Deze emoties kunnen de duidelijkheid van de boodschap ondermijnen en verbondenheid aantasten. De counselor brengt een moeilijke inhoud, maar hij wil daardoor de relatie met de confident niet verliezen.
Inhoud en betrekking
Bij het brengen van moeilijk nieuws moet de counselor tegelijkertijd aandacht besteden aan de inhoud van het nieuws en aan de relatie met de confident. Inhoudelijk weet hij wat hij moet vertellen, maar relationeel heeft dat gevolgen: een moeilijk gesprek, de last van de ander mee helpen dragen, de tegenreactie van de ander ondergaan, etc. Hij moet enerzijds de feiten goed op een rij hebben en zekerheid hebben over zijn mededeling of besluit. Anderzijds moet hij meeleven met de nood van de confident, die hem op dat moment, afhankelijk van de boodschap, als een goede betrokken vriend kan ervaren, maar ook als vijand.
Voorbeelden:
Uitspraken die de inhoud verduidelijken: ‘Wij hebben als oudsten besloten dat…. Uit het gesprek met uw man is gebleken dat… Er is een probleem met…’
Reacties die betrokkenheid bevorderen: ‘Ik merk dat dit voor jou niet gemakkelijk is. Het is normaal dat je boosheid voelt. Dat roept waarschijnlijk heel veel verdriet bij je op. Welke gevoelens gaan er nu door je heen?’
Fasen van het gesprek
Hoe ga je om met een conflict tussen inhoud en relatie? Je deelt bijvoorbeeld aan iemand mee dat hij geen lid kan zijn van het muzikaal team en tegelijkertijd heb je medelijden, omdat je het hem zo graag gunt om in het team te zijn. Om te voorkomen dat de inhoud van het gesprek onduidelijk wordt en de relatie onnodig wordt belast, kun je het gesprek het best indelen in enkele fasen:
Inleiding
Voorkom dat je aan het begin van het gesprek verzeild raakt in koetjes en kalfjes of onderwerpen die het moeilijk maken om over te stappen naar de ernstige reden van het gesprek. Begin het gesprek met een korte zakelijke uitleg over de aanleiding voor het gesprek.
-Voorbeeld:
Ik wil met je spreken omdat we met de oudsten gesproken hebben over het muziekteam en jouw bijdrage daarin.
Breng het moeilijk nieuws
Geef de informatie die je wilt delen met zekerheid helder weer. Communiceer de feiten, samen met de argumenten die tot het moeiljk nieuws hebben geleid. Doe dit zonder te nuanceren of te minimaliseren. Laat geen emoties de inhoud van je mededeling ‘kleuren’. Zorg dat wat je zegt (verbale communicatie) in overeenstemming is met hoe je het zegt (non-verbale communicatie).
-Voorbeeld:
Wij hebben besloten dat je geen deel kunt blijven van het muziekteam. Je bent in de gemeente opgegroeid, maar je bent nu op een leeftijd gekomen dat wij het belangrijk vinden dat je zelf keuzes gaat maken. Wie de aanbiddingsdienst leidt, moet ook van de Heere Jezus houden en daar naar leven. Omdat we vaststellen dat je niet kiest voor radicaal discipelschap op het punt van …. hebben wij besloten dat…
Bevorder betrokkenheid
Ga pas nadat het duidelijk is dat de confident de feiten heeft begrepen, over op reacties die betrokkenheid communiceren. Hoe reageert de confident op het slechte nieuws? Welke emoties komen naar boven? Probeer deze op een niet bedreigende en niet oordelende wijze te benoemen. Laat merken welke emoties je observeert. Maak duidelijk wat je merkt van hoe de confident het nieuws verwerkt. Communiceer meeleven voor zijn reactie, maar wijk niet af van het besluit of de mededeling. Luister, leef mee, vat samen, vraag of het klopt wat je observeert, communiceer meeleven, etc.
Door betrokkenheid te bevorderen help je de confident de eerste stap te zetten om het moeilijk nieuws te verwerken.
-Voorbeeld:
Dit had je niet voorzien. Ik merk dat je je afgewezen voelt. Ik kan mij ook voorstellen dat het je boos maakt?
Niet doen:
Ga niet mee met de emoties van de confident (‘Ik weet ook niet hoe ik hiermee om moet gaan; ik ben ook radeloos over hoe het verder moet.’)
Argumenteer niet omslachtig wanneer de confident vraagt waarom dit besluit is genomen. Herhaal dan kort de reeds genoemde feiten en argumenten van het slechte nieuws. Is daar iets onduidelijks in voor de confident, verduidelijk dan het feit of argument, maar ga het niet extra verdedigen en laat het gesprek niet afdwalen naar andere onderwerpen. Ga niet in discussie over de inhoud van het moeilijk nieuws.
Spreek de wil aan
Probeer het engagement van de confident te verkrijgen in het zoeken naar een constructieve oplossing of een weg om, ondanks het moeilijk nieuws, God en naaste te dienen. Misschien is de confident daar nog niet aan toe en heeft hij tijd nodig om het nieuws te verwerken. Maak dan een nieuwe afspraak, maar stel die niet lang uit. Voorkom dat de confident er te lang alleen voorstaat en zo in negativiteit blijft hangen. Rond het gesprek pas af nadat de confident voldoende tot rust is gekomen. Indien de confident open is, wacht dan niet tot een volgend gesprek om naar een Bijbelse oplossing te zoeken.
Help zoeken naar Bijbelse oplossingen
Heeft het moeilijk nieuws de confident geholpen om God te zoeken of drijft het hem verder van God af? Communiceer dat je mee wilt werken om een hoopvolle weg te bewandelen. Wat heeft de confident nodig om verder te gaan? Wat kun je voor hem betekenen? Zijn er manieren om samen met hem de situatie om te keren? Hoe kan God dit gebruiken? Waar ziet hij God aan het werk in zijn leven en hoe kan daar verder op gebouwd worden? Ben jij de persoon om hem daarbij kan ondersteunen of is er iemand anders in de gemeente die betrokken kan zijn? Wat en wie heeft de confident nodig? Welke stappen zou hij kunnen zetten en heeft hij daar hulp bij nodig? Bemoediging? Advies? Duidelijke leiding? Troost? Bijbels onderwijs? Toon bereidheid om hem te helpen een Bijbelse weg te bewandelen.
Breng dus niet alleen maar moeilijk nieuws, maar denk al voor het gesprek na over hoe je bij de confident betrokken wil zijn. Wees ook bereid stapsgewijs te werken. Misschien toont de confident niet in één keer de gehele gewenste reactie, maar kan hij wel stappen zetten om te groeien in geloofsvertrouwen en geloofsdaden. Wat zouden die stappen kunnen zijn en kunnen jullie daar samen aan werken?
Samengevat
Moeilijk nieuws wil je meedelen zonder de relatie met de confident te verliezen. Het helpt om in de structuur van het gesprek het onderscheid te bewaren tussen enerzijds inhoud communiceren en anderzijds gepast betrokkenheid bevorderen, door mee te leven en hulp te bieden. De confident kan overweldigd zijn door allerlei emoties, maar het is de taak van de counselor om daar evenwichtig mee om te gaan. De fasen van het gesprek helpen om emoties goed te onderscheiden, betrokkenheid te tonen en toch de feiten van het gesprek niet onder tafel te vegen. De gespreksfasen achtereenvolgens te doorlopen beschermt de relatie. Ze helpen de confident om het moeilijk nieuws te horen, te verwerken en het gesprek te beëindigen met een toekomstperspectief.