‘Ik ga sterven, maar God zal zeker naar jullie omzien’. Een uitspraak uit het leven van Jozef. Hoe is het mogelijk dat iemand die ruim 30 jaar in zeer moeilijke omstandigheden heeft geleefd en 80 jaar in extreme weelde en voorspoed, dit aan het einde van zijn leven uitroept? Maar God! Jozefs leven is de vrucht van aanbidding en een gids voor het christenleven in onze tijd. Verdiep je in het leven van Jozef en je komt in de atmosfeer van Jezus!
Dit artikel is het vervolg van:
Het leven van Jozef als symfonie ter ere van Christus – Deel 1
5. Geplande Grimmigheid en geweld
Ooit schreef iemand het volgende: ‘Als je serieus met God wordt, wordt de duivel serieus met jou’. Dat kwam bij me boven bij het bestuderen van het leven van Jozef. Het is ongekend hoeveel grimmigheid en geweld hem is aangedaan. De haat en jaloezie in het gezin ten opzichte van Jozef waren niet alleen van menselijke aard. Het waren niet alleen een reacties op het voortrekken van Jozef door zijn vader. Het was ook niet puur alleen een reactie op het delen van de dromen waarin Jozef een hogere positie bekleedde dan zijn broers. Er was een collectieve hardheid en bovennatuurlijke haat in hun leven tegen Jozef geslopen. Alleen Ruben leek iets van erbarmen te hebben en pleit voor verkoop en niet voor de dood (Gen. 37:21). Al is het de vraag of dat voortkwam uit medelijden voor Jozef of dat hij meer het risico voor zijn positie als oudste zoon incalculeerde. Uit Genesis 42:21 halen we dat zij onvermurwbaar zijn: ‘wij zagen zijn zielsbenauwdheid toen hij ons om genade smeekte, maar wij gaven hem geen gehoor’.
Het was een botsing tussen licht en duisternis. Het slangenzaad tegen het vrouwenzaad. Je zou bijna denken dat satan heeft geweten van Gods uiteindelijke plan met Jozef en hem zo in zijn jonge jaren compleet wilde vernietigen. Na deze zeer zware jaren kwam Jozef op adem bij Potifar. Hij kreeg verantwoordelijkheden en veel vrijheid als Hebreeuwse slaaf. Een rechtstreeks wonder van de Heere, zo hebben we onder het tweede kopje overdacht. Maar ook daar wist satan een spaak in het wiel van het leven van Jozef te steken. Uitgerekend de vrouw van de baas had besloten hem te verleiden en net zo lang aan te houden totdat hij in het lokaas zou happen. Door zijn weigering sloeg de wellustige liefde om in pure haat en kwam Jozef door haar toedoen in de gevangenis. Jozef mocht van geluk spreken dat hij niet direct werd gedood, maar kwam van de regen uiteindelijk in de drup. Of van de put in de gevangenisgoot terecht. Opnieuw leek satan te zegenvieren. Zou hij ook de hand hebben gehad in de vergeetachtigheid van de schenker? In Johannes 10:10 staat dat de dief alleen maar komt om te stelen, te slachten en verloren te laten gaan.
Bewust heb ik boven dit kopje geschreven dat het gepland geweld en grimmigheid was. In die zin dat God het liet gebeuren om Jozef daar te krijgen waar Hij hem nodig had. Gods wegen zijn hoger dan die van Zijn kinderen. Jozef kwam niet toevallig in de hoofdstad van Egypte terecht in de buurt van de Farao. Het was onderdeel van Gods plan dat hij gevangen werd gezet bij de ‘gevangenen van de koning’ (Gen. 39:20), want hierdoor kwamen de schenker en de bakker op zijn pad, beiden door Farao in het gevang gezet. Door het getuigenis van de schenker kwam Jozef uiteindelijk vrij en voor de Farao (Gen. 41:9 en 12) met een weergaloos resultaat. Hij werd onderkoning om op die manier het volk Israël van de ondergang te redden. Geen speling van het lot, maar een hemelse planning in de Goddeloze dynamiek en helse strijd op aarde.
Werkelijke aanbidding in geest en waarheid activeert de machten van de hel! Het is goed om ons dat te realiseren. De duivel is niet zo heel druk met mensen die al misleid zijn, hij is bovendien ook niet bijster veel bezig met christenen die zonder hun Bijbel, gebed en gehoorzaamheid een gokje op de hemel wagen. Hij richt zijn energie en krachten op de Godzaligen, de armen van geest, de zachtmoedigen, degenen die hongeren en dorsten naar gerechtigheid, de barmhartigen, de reinen van hart en de vredestichters. Zalig zijn zij die vervolgd worden om de gerechtigheid en zalig bent u als men u smaadt en vervolgt. Verblijd en verheug u, want uw loon is groot in de hemelen (uit Mattheus 5:3-12).
6. Gevormd in liefde en genade
Een belangrijk effect van de aanbidding van Jozef is dat hij te midden van de tegenslagen en verdrukking zich liet vormen. Hij onderging een metamorfose in zijn karakter dat innerlijke en uiterlijke heerlijkheid teweegbracht.
Het moeten vreselijk moeilijke jaren zijn geweest, zeker vanaf de tienertijd tot zijn dertigste levensjaar. We lezen in de hoofdstukken nauwelijks iets over hoe Jozef dat heeft ervaren. Daar waar David zijn hart en leven deelde in de Psalmen, wordt dat bij Jozef meer in het ongewisse gelaten. Eén tekst geeft ons goede grond om te geloven dat hij het erg zwaar had. Dit is Gen. 40:14 als reactie op de uitleg van de droom aan de schenker: ‘Maar denk aan mij, wanneer het u goed zal gaan; bewijs mij toch goedertierenheid en vertel over mij aan de farao, en maak dat ik uit dit huis kom’. Want ik ben hier volkomen onschuldig in de kerker gezet. ‘En maak dat ik uit dit huis kom’! Wat een noodkreet uit de diepte van het leven. Angst om levenslang zo zijn leven door te moeten brengen? Waren de beloften van God (via de dromen) vervlogen en bleken ze een fata morgana te zijn? Geen perspectief op een carrière, nageslacht en van betekenis zijn? Overigens is het indrukwekkend dat het geloof van Jozef in God niet bezweek onder de druk. Hij maakte bijvoorbeeld duidelijk aan de schenker en de bakker en later ook aan de Farao dat de uitleg van de dromen niet aan hem was, maar aan God (Gen. 40:8).
Jozef leek zijn kaarten gezet te hebben op de belofte van de schenker om hem te gedenken als die bij de Farao in ere is hersteld. Maar helaas, die vergat hem en liet Jozef aan zijn lot over (Gen. 40:23). En dan volgen, naar mijn mening, de twee zwartste bladzijden uit zijn leven. Ik denk dat dit citaat uit het leven van Richard Wurmbrand ook realiteit voor Jozef was: “Geloof ik in God? Nu was de test gekomen. Ik was alleen. Er was geen salaris te verdienen, geen gouden meningen om rekening mee te houden. God bood me alleen lijden aan – zou ik van Hem blijven houden1?”
Het was de zwaarste periode uit zijn leven, maar zeer waarschijnlijk ook de mooiste. Wat God gezaaid had in zijn jonge leven en rijpte in het jaren wachten in de gevangenis, kwam niet lang daarna glorieus aan het daglicht.
Allereerst lezen we niet dat hij na zijn vrijlating wraak heeft genomen op Potifar en zijn vrouw die hem onschuldig in de gevangenis hadden gebracht. Ook vernemen we niet dat hij de schenker een kopje kleiner heeft laten maken door zijn vreselijke vergeetachtigheid waardoor Jozef twee jaren van zijn leven ‘verloor’.
Als tweede blijkt uit de namen van zijn kinderen dat de innige verbinding tussen Jozef en Zijn God nog steeds vitaal en levend was. In Genesis 41:51 en 52 gaf hij zijn eerstgeborene de naam Manasse: ‘want God heeft mij al mijn moeite en heel mijn familie doen vergeten’ (de waarschijnlijke betekenis is dat het verlies en de pijn van de familie in vergetelheid is geraakt; hij is niet de familie zelf vergeten). In de naam van zijn tweede zoon onderstreepte hij zijn relatie met God, namelijk Efraïm. Dat slaat op het feit dat God hem vruchtbaar heeft gemaakt in het land van zijn verdrukking. God koos voor Jozef, Jozef bleef voor God kiezen. Er kwam geen teleurgestelde afgebrande man uit de gevangenis.
De ontmoeting met zijn broers is wel het allergrootste bewijs dat Jozef omgevormd was tot een genadig en liefdevol persoon. Hij huilde van verdriet en vreugde toen hij zich bekend maakte aan zijn broers. ‘Wees niet bedroefd en laat jullie ogen niet in toorn ontvlammen omdat jullie mij hiernaartoe hebben verkocht’. Hij zei eigenlijk, ‘schaam je maar niet voor je daden’! Want, God heeft mij voor jullie uit gezonden tot behoud van jullie leven. En dit herhaalde hij in Gen. 45:7 en 8. Jozef had helder gekregen dat die diepe lijdensweg door God werd gebruikt voor een groter plan. Dat maakte God groot, Jozef klein en zijn broers als nietige instrumenten in een machtig meesterplan. Jozefs hart was vol aanbidding en zonder wraakzuchtige gevoelens.
De mate waarin heeft meegespeeld dat de broers hun zonde tot op zekere hoogte hebben erkend is lastig in te schatten. Maar dat Jozef dit ten diepste niet mee liet wegen treffen we aan in Genesis 50. Na de dood van hun vader Jakob vreesden de broers voor hun leven. Al die tijd, 17 jaar lang, zijn ze onzeker geweest of Jozefs intenties oprecht waren en zijn zorg voor hen niet alleen gebaseerd was op liefde en respect voor hun vader. Ze bedienden zich daarom van een list waaruit blijkt dat hun oude leven nog springlevend was. Opnieuw vroegen ze vergeving voor wat ze hadden gedaan aan Jozef. Als er een moment was geweest wanneer de motieven van Jozef niet oprecht bleken te zijn en hij een dubbelhartig man bleek te zijn, dan was het nu. Als hij toch een getraumatiseerde machtige potentaat was geweest die zich al die jaren had ingehouden, was het in dat moment openbaar gekomen.
Maar, zijn reactie is de reactie van een aanbidder met een zacht hart. Hij huilde (Gen 50:17)! Niets kan iemand met oprechte intenties dieper in de ziel raken dan serieuze twijfel aan wie je bent en waarom je een bepaalde handeling verricht. Het was Jozefs goed recht geweest hier zijn broers de les te lezen. Maar zijn reactie is indrukwekkend. ‘Wees niet bevreesd, want sta ik soms op de plaats van God? Jullie weliswaar, jullie hebben kwaad tegen mij bedacht, maar God heeft dat ten goede bedacht, om te doen zoals het op deze dag is: een groot volk in leven te houden. Nu dan, wees niet bevreesd. Ikzelf zal jullie en jullie kleine kinderen onderhouden. Zo troostte hij hen en sprak hij naar hun hart’ (Gen 50: 19-21).
Wat een wonderlijk tafereel moet dat daar zijn geweest. Geen gekwetste en verbitterde Jozef die wild om zich heen sloeg. Degene die getroost had moeten worden troost juist anderen. En degenen die straf hadden moeten ontvangen, ontvangen juist genade op genade.
De profetie van vader Jakob was waar gebleken over Jozef: ‘boogschutters hebben hem verbitterd, beschoten en hem gehaat, maar zijn boog bleef gespannen; zijn armen en handen bleven soepel door de handen van de Machtige van Jakob’ (Gen. 49:24). Wat een wonderlijk beeld van het Evangelie en heenwijzing naar Christus, Die geen slaven in dienst heeft, maar kinderen, vrienden en broeders.
In het leven van Gods kinderen bestaat geen toeval. Elke gebeurtenis gebruikt God om ons te vormen. Of beter gezegd; stelt ons voor de keuze om ons te laten vormen en ons elke keer over te geven aan Hem. Alle dingen werken mee, ja werkelijk alle dingen, voor degenen die Hem liefhebben. Jozef zat onschuldig in de gevangenis. Wij kennen ongetwijfeld voorbeelden dat door eigen schuld ons het kwade overkomt. Dan is daar, na alle schaamte, schuld en belijdenis, die verblijdende boodschap dat het bloed van Jezus reinigt van alle zonden! Dan sta je in dezelfde positie tegenover God als degene die geen schuld heeft gehad in een situatie. Halleluja, glorie aan de buitengewone offervaardigheid van onze Heere Jezus!
Norman Grubb schrijft in zijn boekje Het aanraken van het Onzichtbare, dat we al het kwaad dat ons overkomt voor goed moeten verklaren. Kwaad is wel kwaad, maar het effect dat het op ons heeft moet uiteindelijk goed zijn. Voor wie vertrouwt is alles goed, God gebruikt het kwaad om het goede te bewerken en te gebruiken, niet om het te veroorzaken. Hij sluit dat gedeelte af met te zeggen: ‘We werken samen met onze Grote Overwinnaar om onze beproevingen door het geloof tot Zijn overwinningen te maken ten behoeve van een verslagen en verslaafde wereld’.
Ik bespeur in het leven van Jozef deze vrucht! Welzalig is de man die wandelt…zoals Jozef! De toonladder is bijna compleet, de symfonie als heenwijzing naar Christus nagenoeg gereed.
7. Geestelijke visie en geloof voor de toekomst
Jozef heeft nog ongeveer 80 jaar geleefd nadat hij in Egypte terecht kwam. Een groot deel, wellicht al die jaren, heeft hij geregeerd als onderkoning. Er is weinig beschreven over hoe het Jozef al die jaren verging. Nog minder zijn de fouten en zonden van Jozef opgetekend. Sommige uitleggers betichten Jozef van machtsmisbruik aan de hand van Genesis 47: 13-27. In dit gedeelte ontnam hij het volk hun eigendommen en positie in ruil voor voedsel. Er zou iets voor te zeggen kunnen zijn, echter het volk erkent Jozef als koning en bedankt hem in vers 25 door te zeggen: ‘U hebt ons in leven gehouden’. Hoe het ook precies is geweest, Jozef was niet volmaakt en ongetwijfeld heeft hij nog moeilijke perioden meegemaakt. Maar de erfenis was daar! Hij eindigde zijn bewogen leven in een lofzang en getuigde daarbij van een geestelijke visie en geloof. ‘Ik ga sterven, maar God zal zeker naar jullie omzien en jullie uit dit land laten trekken’ (Gen 50:26).
Vol geloof mocht hij uitkijken naar de ontmoeting met Zijn God. We horen Paulus’ woorden doorklinken richting zijn sterven: ’Ik heb de goede strijd gestreden. Ik heb de loop tot een einde gebracht. Ik heb het geloof behouden. Verder is voor mij weggelegd de krans van de rechtvaardigheid die de Heere mij op die dag geven zal’ (2 Tim. 4:7-8). Jozef stierf niet zwijgend, maar profeterend. ‘God zal zeker naar jullie omzien’! In de KJV staat er ‘God will surely visit you’. God zal jullie zeker opzoeken! En als hij dat doet, vergeet dan niet mijn dode lichaam mee te nemen. Zo zeker was hij er van. Alsof Jozef zei dat hij er met lichaam en al getuige van zou willen zijn als die machtige uittocht zou gaan plaatsvinden. Eens zal in het beloofde land het lichaam van Jozef opstaan in onvergankelijkheid! Wat een glorieuze wetenschap. ‘Maar u, ga heen tot het einde, want u zult rusten, en u zult opstaan in uw bestemming, aan het einde van de dagen’ (Dan. 12:13).
De op een na jongste broer bemoedigde zijn oudere broers en familie. Er zouden moeilijke tijden gaan komen, niet lang na de dood van Jozef onderdrukten de Egyptenaren Israël op een gruwelijke wijze. Maar Gods beloften falen niet en na 430 jaar in Egypte te hebben verbleven, mocht Mozes het stokje van Jozef overnemen en Israël thuisbrengen.
Jozefs aanbiddende leven is als een volmaakt muziekstuk, een bewijs van Godsvrucht. Het is een schitterende symfonie, heenwijzend naar de komst van de Messias, Die het leven van Jozef vele malen volmaakt heeft overtroffen. U en ik mogen als Gods kinderen nu al delen in deze heerlijkheid.
Een aanbiddend leven geeft visie en geloof in God door aan een volgende generatie. Ik ervaar een hartenkreet voor ons land, onze kerk en onze generatie dat God dit weer gaat bewerken in onze harten. Hoeveel mag het u kosten om zo’n leven van aanbidding te gaan leven? Wat een eer voor God zou het zijn als uw leven de tonen van deze muziekladder ook laten horen.
Eindnoot
- https://www.goodreads.com/author/quotes/44578.Richard_Wurmbrand