Veel van de aankomende studenten van onze Bijbelschool kijken toch wat vreemd op als ze horen dat we in ons programma ook systematische theologie hebben opgenomen. Eerlijk gezegd reageren ze vaak niet erg enthousiast. Maar na de eerste weken studie gaan de studenten steeds meer het belang van dit vak inzien en worden ze steeds enthousiaster.
Waarom systematische theologie?
Nu klinkt de term ‘systematische theologie’ nogal moeilijk. Daarnaast heeft systematische theologie te maken met leerstellingen (dogma’s) en dan lijkt het ook nog eens stoffig. Leerstellingen kunnen ons echter helpen om een fundament te leggen van ons geloof en het geloofsleven te verdiepen. Hoewel je het niet meteen zou denken heeft systematische theologie te maken met het geloof van alle dag.
Een tijdje geleden ontmoette ik een jongeman van 30 jaar. Hij zag er vermoeid uit en was levensmoe. Hij was opgegroeid in een christelijk gezin. Zijn vader werkte hard, maar was niet veel thuis. Als zijn vader thuis was, zag hij het als zijn taak om de huisregels strak te hanteren. Deze jongeman was uiteindelijk het huis uit gegaan. Hij kreeg tegenslagen in zijn leven te verwerken en hij ging nadenken over zijn kinder- en jeugdtijd. Hij vroeg zich af wat rechtvaardig handelen eigenlijk betekent. Hij kwam er ook achter dat hij geen liefde kende, niet wist wat een vader-kind relatie betekende en hoe hij dat in het licht van het Evangelie moest plaatsen. Dit alles maakte deze jongeman zwaarmoedig.
Een vrouw van 58 jaar is opgegroeid in een evangelische gemeente. Haar man overleed plotseling aan een hartaanval en ze stond er opeens alleen voor. Haar kinderen waren alle twee het huis al uit en ze voelde zich eenzaam. Ze klopte aan bij het pastoraal team van de gemeente voor hulp. Ze vertelde haar verhaal en de goedbedoelde zuster vertelde dat God dit ook allemaal niet had gewild. Thuis gekomen ging de vrouw dit eens overdenken. Maar als God het overlijden van haar man niet had gewild waar was Hij dan in die tijd? Is Hij dan niet alomtegenwoordig, almachtig en heilig? Kan ik God en Zijn Woord dan nog wel vertrouwen? En wat zegt de Bijbel eigenlijk over het lijden van de mens?
Zomaar twee voorbeelden waarin je ziet dat het persoonlijke geloofsleven en de dingen die je meemaakt alles te maken hebben met wie God is, wie wij zijn en met het belang van Gods Woord. Ten diepste heeft dit te maken met leerstellingen en dus met systematische theologie. In een preek of een pastorale situatie ga je niet zeggen: “vanuit de systematische theologie gaan we nu leren…”. Maar in onderwijs voor een groep of in individueel onderwijs wordt, als het goed is, wel gebruik gemaakt van systematische theologie. In bovenstaande twee voorbeelden kunnen de volgende leerstellingen aan bod komen: het karakter van God; Gods voorzienigheid, rechtvaardigmaking en aanneming en ook de leerstelling over het lijden. Kortom, de dingen van ons leven en ons hart hebben te maken met gezonde dogma’s.
Geen encyclopedie
De Bijbel is niet een religieus boek met een bepaalde ideologie om na te volgen. Leerstellingen zijn ook niet een aantal religieuze gedachten die ooit op papier zijn gezet. Allereerst moeten we beseffen dat leerstellingen ontstaan vanuit het levende Woord van God.
De Bijbel is een levensboek, door de Schepper gegeven aan Zijn schepselen. Gods schepselen vinden in het Woord hun levensdoel en hun levensvervulling. De Schepper vertelt in Zijn Boek Zijn bedoelingen met de wereld en met ons en rolt voor Zijn schepselen Zijn verlossingsplan uit.
In de Bijbel vinden we geen systematische uitleg van verschillende thema’s. Soms is dat wel jammer. Het zou best wel eens fijn zijn om als in een encyclopedie het woord ‘verzoening’ op te zoeken en dan een complete uitleg te vinden. Maar helaas, zo werkt de Bijbel niet. De Bijbel is op een bovennatuurlijke wijze samengesteld en heeft een goddelijke bedoeling. De bedoeling van de Bijbel is dat de lezer ervan tot aanbidding van Zijn Schepper komt.
De Bijbel is een Boek waarin Gods grote verlossingsverhaal wordt verteld. Het is Gods verhaal over Zijn plan en doel met Zijn creatie. Daarom kan je de Bijbel ook niet als encyclopedie gebruiken. Maar de Bijbel vertelt ons over wie God is en over dingen die ik over mijzelf moet weten. Daarnaast leert Het hoe te leven in deze gevallen wereld. Wat ik moet weten over ieder gebied van mijn leven leer ik vanuit Zijn Woord.
De zegen van leerstellingen
Ten eerste bieden de leerstellingen van de Schrift een handige samenvatting voor verschillende thema’s van de Schrift. Door het kennen van deze verschillende thema’s leren we het grote verhaal van Gods plan steeds beter te begrijpen. De doctrine van de rechtvaardigmaking leert ons hoe een mens zonder of met het geloof zich verhoudt tot God. Maar door deze doctrine leren we ook wat genade en liefde is, wat ten diepste het verlossingswerk van de Heere Jezus inhoudt en hoe we kinderen van de Vader zijn geworden. Door het uitdiepen van deze leerstelling krijgen we een samenvatting van dingen waarvan we weten dat ze essentieel zijn voor ons geloofsleven. Door de systematische theologie bestuderen wij de hoofdpunten van het christelijk geloof.
Een doctrine is ook een verklaring. Een leerstelling leert ons wat er historisch heeft plaatsgevonden en wat dat voor ons betekent. Het gaat daarom niet zozeer om de leer maar om dat wat er gebeurd is. De val van Adam en Eva, de roeping van Abraham, de kruisdood van Jezus, het lege graf, het begin van de gemeente. Al deze voorbeelden helpen ons om God te begrijpen, te zien wie wij zijn en Gods verlossingsplan te zien. Door de leerstelling gaan we begrijpen wat onze nood is en hoe God daarin heeft voorzien.
Als het goed is verandert het leven met leerstellingen ook het hart. Doctrines leef je uit in de alledaagse dingen van het leven. Het overdenken van systematische theologie is bedoeld om te leiden tot transformatie op de verschillende gebieden van je leven; relaties, werk, hobby’s, financiën. Overspelige mensen worden trouw, wellustige mensen worden rein, boze mensen worden vredestichters, hebzuchtige mensen worden gevers, veeleisende mensen worden dienaars, trotse mensen worden nederig. Kortom, het doordenken van systematische theologie maakt van mensen die van nature aanbidders van zichzelf zijn, aanbidders van God.
De aankomende maanden willen we zes leerstellingen onder de loep nemen:
- De doctrine van het Woord van God;
- De doctrine van God;
- De doctrine van de mens;
- De doctrine van de rechtvaardigmaking;
- De doctrine van de aanneming;
- De doctrine van de heiligmaking.
Hopelijk zullen jullie ervaren dat het bestuderen van deze thema’s niet saai, maar verrijkend is voor ons geloofsleven en dat het ons meer aanbidders van onze Schepper zal maken. Voor de verschillende thema’s zullen we in ieder geval gebruik maken van drie verschillende boeken:
- Wayne Grudem, Bijbelse Theologie, essentieel onderwijs over christelijk geloof.
- Louis Berkhof, Systematic Theology.
- Paul David Tripp, Do you believe, 12 historic doctrines to change your everyday life.
De doctrine van God | Spreek, o Heer, door Uw heilig Woord
In het televisieprogramma ‘tussen kunst en kitsch’ komen mensen met hun antieke spullen bij een kunstexpert om ze te laten taxeren. Het is vooral leuk als mensen iets in hun huis hebben staan of hangen wat uiteindelijk veel waarde blijkt te hebben. Een aantal keren is het voorgekomen dat er al jaren een echte Rembrandt of een echte Mondriaan thuis aan de muur hing. Voor die mensen was het eerst ‘een schilderij’. Maar na de taxatie had het opeens een heel andere waarde. Wat veranderde de waarde van het schilderij? De wetenschap dat een bekende schilder het schilderij geschilderd had.
Geademd
De waarde van de Bijbel wordt bepaald door de Auteur Die het boek schreef. Met de Bijbel hebben we de boodschap van de Maker, Onderhouder en Heerser van het universum in handen. Dat is precies waar Paulus zijn geestelijke zoon Timotheüs aan herinnerde; ‘Heel de Schrift is door God ingegeven’ (2 Tim. 3:16). Het Griekse Woord voor ingegeven is θεόπνευστος (theopneustos). Er staat eigenlijk ‘Heel de Schrift is door God geademd’. Het Woord van God is door Hemzelf uitgeblazen. Het is een product van de scheppende adem van God. Dit is fundamenteel omdat het aangeeft dat de Schrift een Goddelijk product is.
TAND
Als we het hebben over de leer van de Schrift kunnen we vier eigenschappen onderscheiden. De eerste letter van ieder woord vormt samen het woord ‘TAND’. Het ezelsbruggetje wat we kunnen maken is dat de Bijbel de tand des tijds doorstaat.
Toereikendheid
Autoriteit
Noodzaak
Duidelijkheid
De eerste letter van bovenstaande acroniem is de ‘t’ en staat voor de toereikendheid van de Schrift. Het bevat alle woorden die de mens nodig heeft voor verlossing en om God volmaakt te vertrouwen en te gehoorzamen. De Schrift volstaat als middel waarmee God Zich aan ons blijft presenteren. Het zijn woorden waardoor we Gods wil leren kennen en leren om een leven te leiden dat Hem behaagt.
Het tweede kenmerk van de Bijbel is de ‘a’ van autoriteit. De Bijbel is een boek met het hoogste gezag. De uitdrukking ‘het gezag van de Schrift’ staat gelijk aan ‘het gezag van God zoals Hij door de Schrift spreekt’. Het niet geloven of ongehoorzaam zijn aan de Schrift staat gelijk aan het niet geloven van God of Hem ongehoorzaam zijn.
De derde letter van het acroniem is de ‘n’ en staat voor noodzaak. We hebben Gods Woord nodig om een goed beeld van God te krijgen, van wie we zijn als mensen en ook van de wereld waarin wij leven. Dat betekent dat het als christen onmogelijk is om het christelijke leven te leiden zonder de Bijbel. Gods Woord is een noodzaak om het Evangelie te kennen, om het geestelijk leven in stand te houden en om Gods wil te verstaan.
De laatste eigenschap van de Bijbel is dat deze duidelijk is. De Bijbel is het levende Woord van God. Het is hoe God communiceert met ons. We vertrouwen er daarom op dat God voldoende duidelijk heeft gesproken over Zijn reddend vermogen voor zondige mensen en daarom kunnen we ons geloof en ons handelen baseren op de inhoud van de Schrift. Deze laatste eigenschap staat behoorlijk onder druk in onze postmoderne tijd. Een tijd waarin men zich afvraagt ‘wat is waarheid?’ De Bijbel kan door iedereen die hem leest begrepen worden en de hoofdgedachten worden mede door het werk van de Heilige Geest duidelijk. Daarom kan ieder mens vanuit de Bijbel leren hoe hij tot redding kan komen en kan leren God te gehoorzamen.
Mensen van het Boek
De mens kan door Gods schepping Zijn goedheid, wijsheid, creativiteit en macht zien. De algemene openbaring van God leidt ertoe dat er in ieder mens een innerlijk Godsbesef aanwezig is (Rom. 1:18-20). Maar dit is niet voldoende voor onze redding en het leven tot Gods eer. Daar is bijzondere openbaring voor nodig en dat hebben we door middel van de Schrift van God ontvangen. Door de Bijbel leren we Gods eigenschappen en het reddende werk van de Heere Jezus kennen. Alle dingen die nodig zijn voor Gods eigen glorie en voor onze redding, ons geloof en ons leven kunnen we halen uit Gods Woord. Daarom behoren christenen mensen van het Boek te zijn.
Nuttig
Het is al een aantal jaren geleden dat we als gezin een rondje gingen fietsen. Ik stopte voor de zekerheid een kaart van de omgeving in mijn fietstas. Een smakelijk lachsalvo ging er door ons gezin. Dat was echt ouderwets, want we hebben nu toch onze telefoons. Die middag is mij uitgelegd dat ‘iedere idioot kan googelen!’. Maar om God te leren kennen en Zijn wil voor ons leven te verstaan hebben we niet Google, maar de Bijbel nodig.
Paulus zegt tegen Timotheüs dat Gods Woord nuttig is. De Bijbel helpt je en ondersteunt je en doet dat op vier manieren; onderwijzen, weerleggen, verbeteren en opvoeden (2 Tim. 3:16)
Het is een volmaakte God die ons onderwijs geeft vanuit Zijn onfeilbaar Woord. Dat Woord helpt ons als een gids om onze problemen te onderkennen en te begrijpen. Daarnaast vinden we erin hoe we met onze problemen om kunnen gaan en oplossingen kunnen vinden. Als God ons gered heeft, worden onze gedachten niet automatisch doordrenkt met kennis en informatie van Zijn Woord. De Bijbel leert ons waarheden om te weten hoe we tot eer en glorie van God kunnen leven.
De Bijbel is er ook om te weerleggen of te bestraffen. Het Woord is nuttig om te bestraffen. Er is niets zo heilzaam als op een goede en Bijbelse manier weerlegd te worden. We hebben verkeerde gedachten, verkeerde dingen die we geloven, of verkeerde patronen in ons leven die we moeten leren afleggen.
We komen erachter dat ons leven nog verbetering nodig heeft en dat we niet altijd op een Bijbelse manier reageren. Maar het Woord van God komt ons te hulp. Het is nuttig om te verbeteren. De Bijbel geeft ons handvatten hoe we moeten leven, reageren, geloven. Op alle gebieden van het leven geeft de Bijbel corrigerende informatie om te komen tot verbetering: op geestelijk, emotioneel, verstandelijk, en relationeel gebied en in onze wil, ons gedrag en onze ambities. We zullen de Bijbel moeten leren lezen met het vertrouwen dat het alle informatie bevat en dingen die niet goed zijn in ons leven kan rechtzetten.
Onderwijzen, bestraffen en verbeteren vanuit het Woord is nodig. Maar dit laatste punt, opvoeden, laat zien dat veranderen ook een proces is. Veel mensen begrijpen niet dat patronen die in het leven zijn ontstaan en die moeten veranderen, tijd en geduld kosten. Het veranderen is het resultaat van training en oefening.
Wie Uw wet liefhebben, hebben diepe vrede,
voor hen ligt er geen struikelblok (Ps. 119:165).
Liefde hebben voor Gods Woord zal ons grote vrede brengen van de almachtige God, en dat in een wereld vol onvrede en verleidingen. Het lezen van de Bijbel zal een bescherming voor ons zijn. Als we dit bedenken hebben we alle reden om God te danken voor Zijn Woord.
Dit artikel is eerder verschenen in Het Zoeklicht.