“Voor een klein probleem kun je bidden tot God. Voor een groot probleem heb je de hulp van een pastoraal werker nodig. Met een heel groot probleem kan de kerk je niet meer helpen, dan moet je naar een psycholoog of psychiater.”
Ik weet dat bovenstaande gedachtegang, afhankelijk van hoe je deze interpreteert, je aan het nadenken kan zetten of je wenkbrauwen doet fronsen. Ik wil een vraag stellen. Waarom is de gemeente van Jezus Christus vaak onbekwaam om te helpen en waarom denken professionele hulpverleners dat zij voor ernstige problemen de enigen zijn die recht van spreken hebben omtrent diagnose en oplossing? Is het werkelijk zo dat we een scheiding moeten maken tussen ‘gewone’ en ‘ernstige’ problemen om te weten wie bevoegdheid van spreken heeft? Maakt de pastoraal werker de scheiding uit onvermogen om gestructureerd ernstige problemen aan te pakken? En is de professionele hulpverlener onvermogend om Gods Woord te laten spreken in de diepste nood van mensen? Mag God betrokken zijn op alle probleemniveaus?
Bijbel
De Bijbel verklaart dat Gods Woord alles geeft wat nodig is om de roeping uit te voeren waartoe God een mens roept. Dat is geen simplistische zaak. Het gaat gepaard met een proces van onderwijs, gewezen worden op wat mis loopt, een weg van verbetering en groei naar volwassenheid (2 Tim. 3: 16-17). Dat betekent ondermeer, dat verwachtingen over de vorm en de snelheid van dat proces van persoon tot persoon heel verschillend kunnen zijn, mede afhankelijk van reeds al dan niet verworven geestelijke volwassenheid, sociale vaardigheden, intelligentie, leeftijd, etc. Levenservaring kan helpen of juist in de weg staan. De claim van de Schrift is wel duidelijk: alles wat nodig is om tot volkomenheid te komen is vervat in het Woord dat door de Geest is uitgeademd.
God
De Bijbel openbaart God. Hij is liefdevol, geduldig, rechtvaardig, oordelend over het kwaad, barmhartig, nederig, onpartijdig, hoorder van gebeden, etc. Zijn karakter heeft grote gevolgen voor veranderingsprocessen bij mensen. Hij is de initiatiefnemer. Hij zoekt mensen die Hem niet zoeken en Hij bekrachtigt zwakheid door Zijn Geest. God spreekt en de mens antwoordt. Alles draait om Zijn eer. Het antwoord op de vraag “waar is God in mijn lijden” is bekend. Hij is er altijd bij. Het probleem ligt niet bij God, maar vaak bij ons gebrek aan inzicht in hoe God werkt in een leven vol lijden. Wij willen graag van het lijden af. God wil ons er juist doorheen louteren. Inzicht in deze zaken bepalen of wij hulpverlening zien als een weg om van problemen af te geraken of als een weg om – ondanks en dankzij problemen – te groeien naar volwassenheid en bruikbaarheid in Gods Koninkrijk.
Mens
De Schrift openbaart de mens. Wat de Bijbel bekend maakt over de mens die God niet kent is niet fraai. Zonde en vervreemdheid van God liggen aan de basis van al zijn problemen. Agressie, bezorgdheid, liefdeloosheid, angst, verdriet, blijdschap of andere emoties kunnen, los van het inzicht dat de Bijbel geeft, niet begrepen worden. Voor de gelovige bepaalt een nieuwe identiteit zijn heden en zijn toekomst. Wie hij is in Christus bepaalt zijn vermogen om om te gaan met angst en bezorgdheid, met moeilijke relaties en gevoelens van depressie of verlatenheid. Psalmen en Klaagliederen staan vol van diepe duistere ervaringen, die in de ontmoeting met God omkeren tot momenten van schuilen bij de Allerhoogste en het vinden van troost en vrede in vijandige omstandigheden. Dat de gelovige met Christus gezeten is in de hemelse gewesten is geen vrome leerstelling zonder gevolgen. Het betekent dat de kracht die Christus uit de dood heeft opgewekt ter beschikking is om Zijn kinderen te redden uit elke vruchteloosheid van hun aards leven. Zijn werk maakt in een wedergeboren mens van blijdschap en verdriet emoties die God eren in plaats van verleidingen die Hem onbekwaam, onwillig of ongeïnteresseerd doen lijken.
Ernstige problemen
De Bijbel verklaart dat er bij God oplossingen zijn voor diepgeworteld verslavingsgedrag zoals alcoholverslaving, allerlei seksuele ontsporing, etc. (1 Kor. 6: 10). Dergelijke verslavingen hebben wel lichamelijke en psychische componenten, maar kunnen niet tot fysieke en psychische dingen gereduceerd worden. De Bijbel stelt dat de kern van de zaak onrechtvaardigheid is. Daarom moeten oplossingen gezocht worden in schoonwassen, heiliging en rechtvaardiging in de Heere Jezus door de Geest van God. Ernstige problemen zijn allereerst geestelijke problemen die zich ook uiten op psychosociaal en lichamelijk vlak.
Hartsverandering
De Bijbel verklaart dat verandering tot stand komt door vernieuwing van denken, dat zich uitdrukt in een levensstijl van aanbidding (Rom. 12: 1-2). Ieder mens aanbidt iets of iemand. Dat komt tot uitdrukking in zijn denken, verwachtingen, hoop, wil, handelen. Bijbelse counseling verandert deze dingen niet door gebruik te maken van psychologische technieken waarin God geen rol speelt. Afhankelijkheid van Gods Geest is immers cruciaal. Correct leren denken en handelen zonder geestelijk leven is een dood spoor. Alleen geestelijk inzicht is in staat een mens te bekeren van zijn onvruchtbare weg en hem op Gods manier te leren leven in Gods wereld. Er is hartsverandering nodig, een metamorfose die dieper gaat dan anders denken en anders handelen, en die de omgang met alle problemen die eigen zijn aan mensen in een gebroken schepping beschouwt als gelegenheden om te groeien naar het karakter van Christus. Hulpverlening die de verandering van het hart door geestelijke middelen niet als speerpunt heeft, is niet christelijk.
Levende theologie
Het is onmogelijk om Bijbelse hulp te verlenen wanneer bovenstaande waarheden buiten de deur van de gesprekskamer blijven. Die gesprekskamer is tevens gebedskamer, omdat zowel counselor als confident in het gesprek hun onvermogen ontmoeten. Om diepgaande verandering tot stand te brengen zijn ze afhankelijkheid van Woord en Geest, van openbaring van de God Die leeft.
God is altijd nodig, in de kleine problemen, in de grote en in de heel grote. Hij wil betrokken partij zijn in elke persoonlijke worsteling, in elk pastoraal gesprek in de gemeente en in elke vorm van hulp die buiten de gemeente wordt aangereikt. Als de opgestane Christus alle dagen met ons is, dan zou dat tastbaar moeten zijn in elke situatie die zich als christelijke hulpverlening voorstelt.
Counseling is dus theologisch. Counseling kan niet zonder systematische samenhangende levendmakende kennis van Gods Woord en niet zonder de vertaalslag daarvan naar de praktijk van het dagelijks leven. Counseling zoekt God en mens in de Schrift en de patronen die daarin worden geopenbaard om door de Geest te leven in de gebrokenheid van dit aards bestaan. Counseling heeft een visie op de Bijbel waardoor het onder gezag van de Bijbel staat en zich laat leiden door ‘de volle raad Gods’.